среда, 10 декабря 2008 г.

UTT v? Az?rbaycan Mebel Bazar?

www.ilkinmanafov.com saytinda daha etrafli melumat ala bilersiniz. C?miyy?tin butun sah?l?rind? intensivl?s?n qloballasma prosesl?ri h?r bir olk?d? oldugu kimi Az?rbaycandada sosial-iqtisadi inkisaf prosesl?rin? t?sir edir. Bu gunki s?raitd? olk?miz ucun milli iqtisadiyyat?n dunya iqtisadiyyat?na s?m?r?li inteqrasiyas?n?n t?min edilm?si obyektiv z?rur?t? cevrilmisdir v? bu inteqrasiya bir s?ra prinsipl?rin uz?rind? qurula bil?r. Bel? prinsipl?rd?n birid? Umumdunya Ticar?t T?skilat?na (UTT) uzvlukdur. ?n g?nc beyn?lxalq t?skilatlardan biri olan UTT-nin ?sas? 1947-ci ild? Tarifl?r v? Ticar?t uzr? Bas Sazisin (GATT) davamc?s? kimi 1995-ci ild? qoyulmusdur. Haz?rda dunyan?n 150 olk?si UTT-nin uzvudur v? dunya ticar?tinin 97%-? q?d?ri UTT uzvl?rinin pay?na dusur. UTT – nin ?sas m?qs?di gomruk tarifl?rinin ard?c?l azalmas? v? muxt?lif qeyri-tarif s?dl?rini aradan qald?r?raq dunya tic?r?tini liberallasd?rmaqd?r. Az?rbaycan?n Dunya Tic?r?t T?skilat?na (DTT) uzvluk m?s?l?sinin uduslar?n? v? itkil?rini muxt?lif aspektl?rd?n qiym?tl?ndirm?k mumkundur. Bu zaman uzvluy? yanasma sad?c? olk?nin qazanc v? itkil?r dair?sini hesablamaqla deyil h?mcinin yaranacaq qazanc v? ya itkil?ri sektorlar uzr? t?snifn?sdirm?kd? oldugca vacibdir. Olk?nin DTT uzvluk m?s?l?sinin xalq t?s?rufat?n?n muxt?lif sah?l?rin? t?siri haqq?nda bir nec? arasd?rmalar apar?lsada bu uzvluyun mebel s?nayesin? olacaq t?siri v? mebel s?nayesinin r?qab?t qabiliyy?tinin art?r?lmas? ucun konkret t?klifl?ri ozund? ?ks etdir?n bir arasd?rma bugun?d?k apar?lmam?sd?r. Olk?d? tikinti sektorunun durmadan inkisaf?, Bak? v? respublikan?n reqionlar?nda yeni is ac?lmas? yerl?rinin n?tic?sind? ?h?linin mebel? olan t?l?bat? xeyli artm?sd?r. Bu bax?mdam t?dqiqat isind? mu?llif Az?rbaycan mebel s?nayesnin bugunki v?ziyy?ti v? DT t?skilat?na q?bul edilm?si c?rciv?sind? mebel s?nayesinin r?qab?t qabiliyy?tini art?r?lmas? ucun t?klifl?r verm?y? cal?sm?sd?r. Olk?mizin mebel? olan t?l?bat?n? daxili imkanlar hesab?na od?nilm?si il? ?laq?d?r olaraq mebel s?nayesinin inkisaf? son dovrl?r diqq?t m?rk?zind?dir. Qeyd etm?k laz?md?r ki, Umumdunya Mebel Istehsalc?lar? Birliyinin verdiyi m?lumatlara gor? inkisaf etmis olk?l?rin v?t?ndaslar? h?r il mebel? t?qrib?n adambas?na 200 $ x?rcl?yirl?r, Az?rbaycanda bu r?q?m 30 – 35 manat t?skil etm?si bu sah?nin g?l?c?k dovrl?rd? ?n dinamik inkisaf ed?c?k sah?l?rin bas?nda duracag?ndan x?b?r verir. “?mlak Bazar? Istirakc?lar?” Ictimai Birliyinin m?lumatlar?na ?sas?n, t?hc? paytaxda ild? 500 min kv.m yasay?s sah?si istifad?y? verilir. T?qribi hesablamalara gor? Bak? s?h?rind? yeni tikilil?ri mebell? t?hciz etm?k ucun orta hesabla ild? 30 mln. manatl?q mebel istehsal edilm?lidir. Normativ v? Delfi metodu il? apard?g?m?z t?dqiqatlara ?sas?n Az?rbaycanda mebel bazar?n?n h?cmi (m?is?t v? ofis mebeli) t?xmin?n 250 mln. manata b?rab?rdir. Dovl?t Statistika Komit?sinin hesabatlar?na ?sas?n olk?d? mebel istehsal? genis vusatla inkisaf edir.(s?k1)Umumilikd? 1993-c? ild?n bu gun? kimi Az?rbaycan mebel istehsal? asag?dak? m?rh?l?l?rl? inkisaf etmisdir: I-ci m?rh?l?. Yerli bazar?n mu?yy?n pay?n? tutmaq ucun qiym?ti ucuz, keyfiyy?ri asag? mebell?rin istehsal?. (1993-1996 ill?r) II-ci m?rh?l?. Turkiy?d?n, Bolqar?standan keyfiyy?tsiz uzl?nmis yonqar lovh?l?r (DSP) q?tir?r?k istehsal?n h?cmini art?rmaq. (1997-2000 ill?r) III-cu m?rh?l?. Sifar?sl? olan istehsal prosesind?n seriyal? istehsala kecilm?si. Daxili bazar?n ucuz mebel seqmentin? butovlukd? n?zar?t . (2000-2003 ill?r) VI-cu m?rh?l?. Art?q ucuz v? keyfiyy?tsiz deyil, orta t?b?g?nin t?labat?n? od?y? bil?c?k seriyal? mebel istehsal?n?n t?skili. Yax?n xaric? mebel ixrac etm? qabiliyy?tin? malik olan mu?ssis?l?rin yarad?lmas?.(2003-2006 ill?r). 2006-c? ild? olk?nin mebel s?nayesind? butun mebel novl?rin? gor? art?m 2005-ci il? nisb?t?n 50% t?skil etmisdir. Umumilikd? olk?nin mebel s?nayesinin prioritet istiqam?tl?rini mu?yy?n etm?k ucun 2002-2006-c? ill?rd? istehsal edil?n mebell?rin cesidl?r? gor? seqmentasiyas? m?gs?d? uygun olard?. Bunun ?sas?nda mebel bazar?nda son dord ild? t?l?bin hans? istiqam?td? d?yisdiyini ayd?n gorm?k mumkundur.2002-ci ild? yataq otaqlar? ucun mebell?rin xususi c?kisi c?mi 3% t?skil etdiyi halda ofis v? ticar?t mu?ssis?l?rind? istifad? edil?n mebell?rin xususi c?kisi 68% t?skil etmisdir. 2006-c? ilin n?tic?l?rind? is? ofis mebell?rinin istehsal? 37072 ?d?d? catmas?na baxmayaraq xususi c?kisi 48% enmisdir. Eyni zamanda 2002-ci ill? muqayis?d? yataq otaqlar? ucun mebell?rin xususi c?kisi 8%, yem?k v? qonaq otaqlar? ucun mebel d?stl?rinin xususi c?kisi 16%-dan 19%-d?k, yumusaq mebell?rin xususi c?kisi is? 13%-dan 25%-d?k artm?sd?r. Gorunduyu kimi hal-haz?rda olk? mebel bazar?nda yumsaq mebell?r? boyuk t?labat formalasm?sd?r v? bazar?n bu seqmenti yerli istehsalc?lar ucun cox ?lverisli hesab edilm?lidir.Olk?d? mebel bazar? haqq?nda tam fikir formalasd?rmaq ucun olk?y? ixrac edil?n mebell?rin h?cmi muhum ?h?miyy?t k?sb edir. Sxemd?n ayd?n gorunduyu kimi, yumsaq mebell?rin olk?y? idxal? diq?r mebel cesidl?rin? gor? azd?r. Bunun ?sas s?b?bi yumsaq mebell?rin olk?y? g?tirilm?si ucun n?qliyyat x?rcl?rinin cox olmas?d?r ki, buda yerli istehsalc?lar bu seqmentd? muhum ustunlukl?r qazand?r?r. Sadalanan r?q?ml?r? baxmayaraq olk?d? idxal edil?n mebell?rd? h?r il dinamik art?m hiss edilir. Az?rbaycand? mebel bazar?n?n idxal strukturuna n?z?r salsaq (Sxem 3) olk?y? mebel idxal ed?n olk?l?rin aras?nda Turkiy?, Cin, Ukrayna, Belarusiya, Italiya kimi mebel s?nayesind? cox boyuk potensiala malik olan olk?l?r movcuddur.Yuxar?da gost?ril?n r?q?ml?r? ?sas?n yerli istehsalc?lar bu gun bazarda Turkiy?, Cin v? MDB olk?l?rinin mebel istehsalc?lar? il? ciddi r?qab?t apar?rlar. Mebel istehsalc?lar? il? apard?g?m?z sorgunun n?tic?l?rin? ?sas?n yerli istehsalc?lar?n 89% xaric? mebell?rd?n ?sas r?qab?t ustunluyu kimi qiym?t amilini, 7% daha operativ xidm?ti v? yaln?z 4% istehsal etdikl?ri m?hsulun keyfiyy?t parametrl?rini (istismar mudd?ti, dizayn, r?ng v? s.) gost?rmisl?r. Sorgunun n?tic?l?rind?n gorunduyu kimi yerli istehsalc?lar xarici mebell?rl? r?qab?ti butovlukd? qiym?t amilinin uz?rind? qururlar v? qiym?t? t?sir ed?n ist?nil?n d?yisiklik yerli istehsalc?ya ciddi z?rb? vura bil?r. Az?rbaycan?n UTT – na uzv olduqda mebel s?nayesind? bas ver? bil?c?k d?yisiklikl?ri t?hlilin? kecm?misdim ?vv?l MDB olk?l?rind?n Gurcustan v? Q?rg?z?stan?n t?srub?sin? n?z?r salaq. Gurcustan?n UTT q?bul edilm?zd?n ?vv?l statistik m?lumatlara ?sas?n yerli mebel istehsal?n?n h?cmi 2000 ild? 17000 q?d?r mebel idxal?n?n h?cmi is? 6000 t?skil etdiyi halda 2006 – c? ild? is? yerli istehsal c?mi 14000 olk?y? mebel idxal? is? 42000 catm?sd?r. Q?rg?z?standa mebel s?nayesi UTT q?bul olunduqdan sonra eyni cur inkisaf etmisdir. T?bii ki mebel idxal?n?n artmas?n?n ?sas s?b?bi olk?l?rin UTT q?bul edilm?si prosesind? bu qrup m?hsullar?na gomruk tarifl?rinin s?f?ra endirilm?si olmusdur ki bu da xarici mebel istehsalc?lar?na haz?rl?qs?z yerli istehsalc?larla muqayis?d? ciddi ustunlukl?r yaratm?sd?r. B?s Az?rbaycan mebel s?nayesi olk?nin UTT-na q?bul edilm?sin? haz?rd?rm??Bu gun respublikada r?smi s?kild? mebel istehsalc?s? kimi qeydiyyatdan kecmis 214 huquqi s?xs f?aliyy?t gost?rir. Subh?siz ki bu r?q?m faktiki olaraq ?n az? 2 d?f? coxdur. Postsovet dovrund?n tamamiyl? s?radan c?xm?s fabrikl?rin h?l?d? movcudluguna baxmayaraq olk?d? yuks?k istehsal imkanlar? olan iri v? orta h?cmd? mebel istehsalc?lar? movcuddur. Lakin son 10 ild? olk? mebel s?nayesi yuks?k templ?rl? inkisaf etm?sin? baxmayaraq Az?rbaycan istehsalc?lar?n?n h?l? beynalxalq r?qab?t qabiliyy?tli mebel istehsal? ed? bilm?si cox c?tindir. Yerli dizayn m?kt?binin olmamas?, istehlakc?lar?n zovql?rinin t?yin edilm?m?si ucun marketinq arasd?rmalar?n?n yoxlugu, sat?sdan sonrak? xidm?tin s?viy?sinin asag? olmas?, markalasma strateqiyas?n?n haz?rlanmamas?, yerli istehlakc?n?n beynind? “Az?rbaycan mebelinin” m?nfi imici kimi amill?r mebel istehsalc?lar?n?n qars?s?nda duran ?sas probleml?rd?ndir. Mebel s?nayesinin bugunki v?ziyy?tini n?z?r? alaraq olk?nin UTT-na q?bul edilm? yerli mebel istehsalc?lar? ucun ciddi c?tinlikl?r yarada bil?r. Yerli bazarda xarici mebell?rin c?kisi 2006-c? ilin n?tic?l?rin? gor? c?mi 20% t?skil edir v? UTT-na olk?nin gomruk tarifl?rini mebel qrupunda olan m?hsullar ucun s?f?r d?r?c?li gomruk rusumu il? daxil edilm?si yerli istehsalc?lar?n bugunki s?raitd? r?qab?t qabiliyy?tini xeyli asag? sala bil?r. Bu bax?mdan t?dqiqat isind? olk?d? mebel s?nayesinin haz?rki v?ziyy?tinin SWOT t?hlili apar?lm?s v? DTT – na q?bul edilm?nin ilk 5 ili ucun mebel s?nayesinin r?qab?t qabiliyy?tinin art?r?lmas? istiqam?tind? kompleks t?dbirl?r plan? t?klif edilmisdir. Bu t?klifl?r iki hiss?y?: dovl?t t?r?find?n h?yata kecirilm?si vacib olan t?dbirl?r (makro t?dbirl?r); v? mebel istehsalc?lar? t?r?find?n gorul?c?k t?dbirl?r? (mikro t?dbirl?r) bolunur. Az?rbaycan?n mebel s?nayesinin yax?n 5 ild? inkisaf komsepsiyas?na haz?rlamaq m?qs?di il? s?h?nin ustun v? z?if t?r?fl?rinin t?yin edilm?si cox vacibdir. Bu m?qs?dl? Avropa Mebel Istehsalc?lar? Federasiyas?n?n (UEA, 2006) inkisaf etm?kd? olan olk?l?r ucun mebel s?nayesinin r?qab?t gucunu mu?yy?n etm? metodoloqiyas?n?n ?sas?nda Az?rbaycan mebel s?nayesinin SWOT t?hlili apar?lm?sd?r. Gucumuz. Olk?nin yerl?sdiyi qeostrateji movqe, Avropa v? Asiya qit?l?rinin qovusdugu ?razid? - tarixi “Ip?k yolu” nun ustund? yerl?sm?si, olk?miz? boyuk ustunluk verir. Munbit investisiya muhiti. Olk?d? apar?lan iqtisadi islahatlar butun sah?l?r kimi Az?rbaycanda mebel s?nayesin? investisiya qoyuluslar? imkanlar? yarad?r. Bu bax?mdan son ill?rd? sahibkarl?g?n inkisaf? ucun yarad?lan t?dbirl?r v? olk? iqtisadiyyat?n?n stabil art?m tempi investisiya muhitini yaxs?lasd?r?lmas?na t?sir edir. Nadir agac novlerinin movcudlugu. M?lum oldugu kimi Az?rbaycan ?razisind? nadir agac novl?ri (pal?d, qovaq, goyrus, soyud, qoz agac? v? s.) movcuddur ki, bu da duzqun ekoiqtisadi modelin isl?ndiyi halda respublika mebel s?nayesin? ciddi muqahis?li ustunluk verir. Iglim seraiti. Eyni zamanda olk? ?razisind? agac ehtiyatlar?n? art?rmaq ucun ?lverisli iqlim s?raiti movcuddur. Mebel istehsalinda ixtisaslasmis sirketlerin movcudlugu. Az?rbaycan mebel s?nayesinin guclu t?r?fl?rind?n dan?sd?qda olk?d? mebel istehsal? uzr? ixtisaslasm?s mu?ssis?l?rin movcudlugu cox vacibdir. Bu gun respublikada n?yinki yerli bazar?n mebel t?l?bat?n? od?y? bil?c?k h?mcinin yax?n xaric? (Gurcustan, Iran, Kazakstan v? s.) mebel ixrac ed?n mu?ssis?l?r movcuddur v? bu mu?ssis?l?r yax?n g?l?c?kd? oz r?qab?t gucl?rini art?ra bil?rl?r. Z?iflikl?r. Ekoigtisadi modelin yoxlugu. Mebel s?nayesinin inkisaf?nda ?sas z?iflikl?rd?n biri olk?d? iqtisadiyyatla ekologiyan?n v?hd?tini ozund? ?ks etdir?n bir vahid konsepsiyan?n olmamas?d?r. Mes?l?rin qanunsuz k?silm?si, vaxt?-vaxt?nda sanitar t?dbirl?rin gorulm?m?si, yeni mes? zolaqlar?n?n sal?nmas? ucun gorul?n t?dbirl?rin azl?g? ozu-ozluyund? Az?rbaycan mebel s?nayesin? ziyan olmaqla yanas?, umumi ekoloji noqteyi n?z?rd?nd? cox boyuk t?hluk?l?r tor?d? bil?r. Zeif marketing ve innovasiya fealiyyeti. Olk?mizd? movcud mebel istehsal?n? bazar t?labatlar?na uygun t?skil etm?k ucun mu?ssis?l?rd? marketinq xidm?tinin yarad?lmas? cox vacibdir. T??ssuf ki olk?mizd? f?aliyy?t gost?r?n mu?ssis?l?r marketinq strateqiyas?n?n mahiyy?tin? varmadan kort?bii s?kild? inkisaf edirl?r. Mebel s?nayesinin z?if t?r?fl?rind?n dan?sd?qda istehsal prosesind? innovasiyan?n yoxlugu gund?m? g?l?n ?sas probleml?rd?ndir. Daha funksional v? modern mebell?rin haz?rlanmas? ucun mu?ssis?l?rd? arasd?rma v? t?kmill?sdirm? (ARGE) isl?rinin apar?lmamas?, yerli dizaynerl?rin bir qayda olaraq xarici modell?rin tam oxsarlar?n? yaratma isteyi (v? ya bacar?g?) bu sah?d? innovasiya s?viy?sinin asag? olmas?ndan x?b?r verir. Azerbaycan mebelin menfi imici. H?l? postsovet dovrund?n yerli istehlakc?n?n t?f?kkurund? formalasm?s “keyfiyy?tsiz Az?rbaycan mebeli” obraz? bu gun istehsal etdikl?ri mebell?rin keyfiyy?tin? gor? hecd? xarici mebell?rd?n geri qalmayan Az?rbaucan istehsalc?s? ucun boyuk c?tinlikl?r yarad?r. Kadr potensialinin zeifliyi. Olk? mebel s?nayesinin z?ifliyind?n birid? ixtisasl? kadrlar?n azl?g? v? yerli istehsalc?lar?n yeni kadr haz?rl?g?na s?rmaye qoymamalar?d?r. Bu gun r?qab?t? davaml? mebel istehsal? ucun iscil?r? xususi treninq proqramlar?n?n kecirilm?m?si, beynalxalq s?rgil?rd? mebelcil?rin istirak? mutl?qdir v? bu t?dbirl?rin gorulm?m?si bu sah?d? ?sas z?iflikl?rd?n hesab edilm?lidir. Imkanlar. Neft g?lirl?rinin agac emal? s?nayesinin inkisaf?na yon?ltm?k olk? iqtisadiyyat?n? neft amilind?n as?l?l?g?n? tamamilikd? aradan gotur? bil?r. Inkisaf etmis neft olk?l?rinin t?crub?si gost?rir ki, neft g?lirl?rinin agac emal? s?nayesin? yon?ldilm?si “Holland x?st?liyi” t?hluk?sini aradan qald?rman?n ?n sad? yoludur. Az?rbaycanda tikinti sektorunun yuks?k templ?rl? inkisaf etm?si, olk?d? ipoteka kreditl?rinin verilm?sin? baslanmas? ozu-ozluyund? mebel s?nayesinin inkisaf? ucun boyuk imkanlar ac?r. Dunya mebel bazar?nda mebel? olan t?l?bin dinamik art?m tempi bu sah?nin inkisaf potensial?ndan x?b?r verir v? mebel? olan t?l?bin yaln?z Az?rbaycanda deyil butovlukd? dunyada inkisaf?ndan x?b?r verir. T?hluk?l?r. Keyfiyy?ti asag?, qiym?ti ucuz mallar?n olk? bazar?na idxal edilm?si yerli mebel istehsalc?lar? ucun boyuk z?rb? vura bil?r. Bu proses Az?rbaycan?n UTT-na q?bul edilm?si prosesind? movcud qrup m?hsullara gomruk rusumlar?n?n s?f?r d?r?c?y? endirilm?si zaman? daha qabar?q c?kild? meydana c?xa bil?r. Mebel s?nayesi ucun xammal?n g?tirilm?sind? yarana bil?c?k axsamalar v? olk?y? g?l?n neft g?lirl?rind?n duzgun istifad? edilm?diyi halda yarana bil?c?k “Holland sindromu” mebel s?nayesi ucun ?sas t?hluk?l?r kimi hesab edilm?lidir. Olk?d? mebel s?nayesinin inkisaf? m?s?l?l?rind?n dan?sd?qda, ilk novb?d? mebel istehsal? ucun ?sas xammal hesab edil?n agac ehtiyatlar?n?n g?tl?g? movzusu gund?m? g?lir. H?qiq?t?n Az?rbaycan yas?l olk?l?r siyah?s?na aid edil? bilm?z. Respublika ?razisinin yaln?z 11,2 % mes? ortuyu t?skil edir. Burada iki m?qam diqq?ti c?lb edir. Birincisi hec kim? sirr deyil ki, Az?rbaycan?n iqlim s?raiti nadir v? cox keyfiyy?tli agac novl?rinin (pal?d, qovaq, goyrus, soyud, qoz agac? v? s.) ?kilm?si ucun ?lverislidir v? olk?d? duzgun ekoiqtisadi model isl?nib haz?rlansa yax?n g?l?c?kd? Az?rbaycan?n mes? ehtiyatlar?n? d?f?l?rl? art?rmaq olar. Ikincisi inkisaf etmis olk?l?rin t?crub?si gost?rir ki, beyn?lxalq r?qab?t qabiliyy?tli mebel istehsal etm?k ucun ?sas s?rt xammal yox, olk?d? muasir texnoloji avadanl?qlar?n movcudlugu v? duzgun marketinq strateqiyas?d?r. Statistikaya n?z?r salaq: Dunya agac ehtiyatlar?n?n 25%-d?n coxu Rusiya Fedarasiyas?n?n ?razisind? yerl?sdiyin? baxmayaraq, mebel s?nayesinin z?if inkisaf etm?si n?tic?sind? Rusiya dunya mebel bazar?n?n c?mi 2%-ni istehsal edir. Eyni zamanda ?razisinin yaln?z 14%-i mes? ortuyu olan v? mebel s?nayesi ucun ilkin xammal?n 97%-ni idxal ed?n Cin Respublikas?, dunya mebel bazar?n?n 9.4%-ni t?min edir. ?halisi c?mi 2 mln. olan, mebel ucun xammal?n 93% idxal ed?n Sloveniya is?, ild? 600 mln. $ m?bl?gind? mebel ixrac edir. Bu siyahiya Yaponiya, Italiya, Macar?stan, Latviya v? sair bu kimi olk?l?ri ?lav? etm?k olar. Maraql? m?q?m buras?ndad?r ki, bu olk?l?rin ham?s? mebel s?nayesi ucun ilkin xammal?n 90-95%-ni idxal edirl?r.Inkisaf etmis olk?l?rin t?crub?si gost?rir ki, respublikam?zda beynalxalq r?qab?tqabiliyy?tli mebel istehsal etm?k ucun ?lverisli imkanlar vard?r. Bu bax?mdan UTT – na q?bul edilm?sinin ilk 5 ilind? yerli istehsalc?lara sad?c? olaraq vaxt laz?md?r. T?dqiqat isind? mu?llif t?klif edil?n gomruk rusumlar? 5 il saxlan?lmaqla Az?rbaycanda mebel s?nayesinin inkisaf konsepsiyas? t?klif etmisdir. Bu konsepsiya ozund? dovl?t(makro) v? yerli istehsalc?lar(mikro) t?r?find?n gorulm?si vacib olan t?dbirl?ri ?ks etdirir. Hesab edirik mebel s?nayesinin inkisaf? ucun Az?rbaycanda makro, dovl?t s?viyy?sind? gorulm?si laz?m olan t?dbirl?r asaq?dak?lard?r: - ekoiqtisadi modelin isl?nib haz?rlanmas? - ixrac yonumlu mu?ssis?l?r ucun s?naye -istehsal zonalar?n?n yarad?lmas? - ali m?kt?bl?rd? agac emal? s?nayesi uzr? mut?x?sisl?rin haz?rlanmas?. - respublikada agacyonqarl? pilt?l?rin(DSP) istehsal?n?n t?skiliEkoiqtisadi modelin haz?rlanmas?. M?lumdur ki, insan organizmi sutkada 1 kiloqram oksigen t?l?b edir. ?traf muhit? at?lan tullant?lar?n n?tic?sind?, bu t?labat 15 kiligrama cat?r bu bax?mdan mes?l?rin qorunmas? qlobal probl?ml?rd?ndir. Bu problemin h?lli ilk novb?d? duzgun iqtisadi-ekoloji sistemin yarad?lmas?d?r. Mes?d? b?rpaedici t?dbirl?rin h?yata kecirilm?si, mes?l?rin yang?ndan qorunmas?, tez boyatan agaclar?n ?kilm?si ekoloji muhiti qorumaqla yanas? mebel s?nayesinin xammal il? t?hciz edilm?sind? cox vacibdir. Bu bax?mdan bu sah?d? ciddi add?mlar?n at?lmas? mutl?qdir. Ixrac yonumlu s?naye zonalar?n?n yarad?lmas?. Bu tip s?naye zonalar?nda mebel istehsal? il? m?sgul olan mu?ssis?l?r? xususi stimullasd?r?c? vergi v? ixrac mallar? ucun qomruk rusumu siyas?ti h?yata kecirilm?lidir. Qeyd etm?k vacibdir ki, bu tip zonalarda stimullasd?r?c? t?dbirl?r iqtisadi noqteyi n?z?rd?n tam ?sasland?r?lmal?d?r. “McKinsey” konsaltinq sirk?tinin apard?g? t?dqiqatlara gor? asag? vergi d?r?c?l?rinin t?tbigi, hec de h?mis? iqtisadi art?m? t?min etmir. Olk?mizd? mebel istehsal? ucun iqtisadi zonalar?n?n yarad?lmas?nda Cin respublikas?n?n t?crub?sin? ?saslanmaq daha m?qs?d? uygun olard?. Cind? mebel istehsal? ucun xususi s?naye zonalar? yarad?lm?sd?r ki, bu zonalarda mu?ssis?l?r kompleks s?kild? f?aliyy?t gost?rirl?r.Ali m?kt?bl?rd? agac emal? s?nayesi uzr? mut?x?sisl?rin haz?rlanmas?. Inkisaf etmis olk?l?rin t?crub?si gost?rir ki, r?qab?t? davaml? m?hsul istehsal etm?k ucun insan amili ?sas s?rtl?rd?ndir. Bu bax?mdam bu sah?d? ixtisasl? kadrlar?n haz?rlanmas? ?sas amill?rd?n biridir. Respublikada agacyonqarl? lovh?l?rin (DSP) istehsal?n?n t?skili. Bu istiqam?t olk?d? mebel s?nayesi ucun must?sna ?h?miyy?t k?sb edir. Seriyal? mebel istehsal?n?n maya d?y?rinin 50%-n?, sifarisl? olan mebel istehsal?n?n maya d?y?rinin 70%-ni agac yonqarl? lovh?l?r t?skil edir. Bel? lovh?l?rin istehsal? ucun xammal kimi ucuz agac q?r?nt?lar? laz?md?r. 1 kub.metr agacyonqarl? lovh?l?rin istehsal? ucun xammal kimi 50$ d?y?rind? agac q?r?nt?s?ndan istifad? edilir v? n?tic?d? son m?hsul kimi qiym?ti 450$ olan keyfiyy?tli lovh? al?n?r. Bu xammaldan mebel istehsal edils?, r?q?m 1000$ catar. Hal-haz?rda dunyada 719 sayda agacyonqarl? lovh?l? istehsal ed?n fabrik movcuddur. Onlardan 259-zu Cind? yerl?sir v? bu zavodlar xammal?n 60%-n? Rusiyadan 37%-n? dig?r olk?l?rd?n idxal edirl?r v? yaln?z 3% oz ?razil?rind?n al?rlar. Cin mebel s?nayesi is? inkisaf tempini gor? 2006-ci ilin yekunlar?na gor? birinci yerd?dir. Apard?g?m?z marketinq arasd?rmalar?na v? DSK m?lumatlar?na ?saslanaraq qeyd etm?k olar ki, bu gun Az?rbaycanda mebel s?nayesi ucun ild? 100000 kub.metr lovh? t?l?b edilir v? bu r?q?m h?r il dinamik s?kild? art?r. T?xmini proqnozlara gor? 2010-cu ild? olk?mizin mebel s?nayesi t?labat? 150000 kub.metr catacaq. ?g?r biz Gurcustan, Kazax?stan, Tacikistan, Q?rg?z?stan v? Iran bazarlar?n?n ixrac potensial?n? n?z?r? alsaq olk? ?razisind? illik istehsal gucu 250000 kub.metr olan zavodun insas?na real t?labat oldugunu ayd?n s?kild? gor?rik. Bu zavodda xammal?n bir hiss?sini yax?n xaricd?n (Gurcustan, Rusiya, Belarusiya v? s.) dig?r hiss?sini is? olk?y?nin daxili imkanlar? hesab?na od?m?k olar ki, Az?rbaycanda olan iqlim s?raiti olk? mes? ehtiyatlar?n? d?f?l?rl? art?rmaga imkan verir. Yuxar?da sadalanan s?rtl?r gorulm?si vacib olan makro s?viy?li t?dbirl?r idi. Bunlarla yanas? mebel istehsal? mu?ssis?l?rind? gorulm?si vacib olan mikro t?dbirl?rd? movcuddur: - Marketinq? yon?lmis idar?etm? sistemin? kecid; - Milli uslubu ?ks etdir?n mebell?rin istehsal?; - Beynalxalq keyfiyy?t standartlar?na kecid; - Informasiya komunikasiya texnologiyalar?n?n istehsalda v? planlasd?rmada t?tbiqi; - Mebel istehsalc?lar? birliyinin yarad?lmas?; Marketinq? yon?lmis idar?etm? sistemin? kecid. Mebel s?nayesinin r?qab?t qabiliyy?tinin art?r?lmas? ucun marketinq t?dqiqatlar?, istehlakc?lar?n d?qiq seqmentasiyas?, ticar?t markalar?n?n bazara c?xar?lmas?, istehlakc?lar?n t?labat?na uygun yeni modell?rin yarad?lmas?, sat?s?n stimullasd?r?lmas? ucun gorul?n t?dbirl?r ?sas amill?rd?n hesab edilir. Butun bu t?dbirl?ri dusunulmus marketinq strategiyas?n?n ?sas?nda h?yata kecirm?k laz?md?r. Ugurlu marketinq strategiyas? mu?ssis?nin z?if t?r?fl?rini aradan qald?raraq, guclu t?r?fl?rini dahada inkisaf etdirm?k v? istehsal? tam bazar t?l?batlar?na uyqun t?skil etdirm?k ucun ?sas s?rtdir. Marketinq – uygun m?hsulun, uygun qiym?t?, uygun miqdarda , uygun yerd? yerl?sdirilm?si ucun apar?lan insan f?aliyy?tidir v? biznesd? ugurun ?sas meyar?d?r! Mebel s?nayesi mu?ssis?l?rind? xarici muhit amill?rinin ard?c?l t?hlili, firman?n daxili muhitini ?traf muhit? uygun t?skil edilm?si ucun uzunmudd?tli marketing strategiyas? haz?rlamaq cox vacibdir. Marketinq strateqiyas?na mu?ssis?nin g?l?c?k f?aliyy?tind? bazar t?labatlar?na uygun m?hsul istehsal etm?k v? bu m?hsulun sat?s?n? nec? t?skil edilm?si yollar?n?n ?sasland?r?lmas? kimi bax?lmal?d?r. Bu bax?mdan marketinq strategiyas? bazarda t?labat olan mallar?n istehsal?n? t?skil etm?kl? yerli mu?ssis?l?r? muhum ustunlukl?r ver? bil?r. T??suf ki bu gun olk?mizd? marketinq dedikd? ilk olaraq reklam v? sat?s?n stimullasd?r?lmas? ucun gorul?n kompleks t?dbirl?r n?z?rd? tutulur. ?slind? marketinq nec? satmaq laz?md?r? sual?na yox, n? satmaq laz?md?r? sual?na cavab tapmal?d?r. Genis m?nada marketinqin ?sas v?zif?si firman? xarici muhitd?ki d?yisiklikl?r? cevik reaksiya ver? bilm?sini t?skil etm?kdir. M?lumdur ki, inkisaf etmis olk?l?rd? marketinq – uzunmudd?tli r?qab?tqabiliyy?tli ?mt?? istehsal?n?n basl?ca s?rti hesab edilir. Muasir marketinq ozund? firman?n xususi idar?etm? konsepsiyas?n? c?ml?sdirir. Bu konsepsiyan?n ?sas f?rql?ndirici c?h?ti t?s?rufat f?aliyy?tini son istifad?cinin t?labat?na uygun t?skil edilm?sidir. Milli uslubu ?ks etdir?n mebell?rin istehsal?. Yerli mebell?rin r?qab?t qabiliyy?tinin art?r?lmas? ucun milli calarlar? ozund? ?ks etdir?n mebell?rin istehsal? ?sas s?rtl?rd?n hesab edilm?lidir. Bu bax?mdan yerli ad?t-?n?n?l?ri, milli arxitekturan? v? Az?rbaycan ?razisind? movcud olan agac novl?rinin calarlar?n? ozund? ?ks etdir?n mebel modell?ri haz?rlamaq laz?md?r. Bunun ucun milli dizayn m?kt?bi formalasmal? v? yerli istehsalc?lar xarici mebell?rin eynisini haz?rlamaga yox daha f?rqli mebell?r haz?rlamaqa cal?smal?d?rlar. Mebel istehsal?nda insan ?m?yi xususi qiym?tl?ndirilm?lidir. Istehlakc?lar?n zovql?rin? uygun mebell?rin istehsal? ucun yuks?k pes?karl?q s?viyy?si olan dizaynerl?r cox vacibdir. Bu tip kadrlar?n haz?rlanmas? ucun mu?ssis?l?rda iscil?rin xususi trening, ixtisasart?rma kurslar?nda istirak?n? t?min etm?k mutl?qdir.Beynalxalq keyfiyy?t standartlar?na kecm?k. Beynalxalq keyfiyy?t standartlar?na kecid m?hsulun ixrac potensial?n? art?rmaq bax?m?ndan birinci s?rtl?rd?n hesab edilir. Yerli mebel istehsalc?lar?n?n ISO v? dig?r beynalxalq keyfiyy?t standartlar?na kecm?si m?hsulun beynalxalq bazarlara c?xmas?na t?kan ver? bil?r. IKT istehsalda v? planlasd?rmada t?tbiqi. Informasiya komunikasiya texnologiyalar?n?n mu?ssis?l?rd? t?tbigi muasir biznes prosesl?rin effektivliyini art?rmaqla yanas? mu?ssis?d? optimal istehsal-planlasd?rma sisteminin t?tbiq edilm?si ucun cox vacibdir. Mebel istehsal?nda maliyy?, t?hcizat, planlama, sat?s v? s. prosesl?rin vahid bir sistem s?klind? f?aliyy?ti istehsal x?rcl?rinin azald?lmas? il? yanas? yerli istehsalc?lar? daha operativ isl?m?y? v? daxili bazarda ciddi muqayis?li ustunlukl?r yarada bil?r. Mebel istehsalc?lar? ictimai birliyinin yarad?lmas?. Inkisaf etmis olk?l?rinin ?ks?riyy?tind? olan mebel istehsalc?lar? birlikl?ri umumu sah? probleml?rinin daha d?rin t?hlili, b?zi istehsalc?lar?n t?klikd? h?ll ed? bilm?dikl?ri m?s?l?l?rinin kompleks s?kild? h?ll edilm?si kimi m?s?l?rin h?llind? ?v?zsiz rol oynay?r. Hesab edirik ki, bu tip ictimai birliyin yarad?lmas? yerli mebel istehsalc?lar?n?n umumi probli m?s?l?l?rin dag?n?q s?kild? deyil kompleks c?m halda h?ll edilm?si ucun must?sna ?h?miyy?t k?sb edir v? yerli mebel istehsalc?lar? ucun vacibdir. Butovlukd? apar?lan arasd?rmalara ?sas?n Az?rbaycan mebel s?nayesi yuxar?da sadalanan t?klifl?r h?yata kecirils? beynalxalq r?qab?t qabiliyy?tli mebel istehsal ed? bil?r v? bunun ucun UTT-na daxil olman?n ilk 5 ilind? t?klif edil?n qomruk rusumlar? gozl?nilm?lidir.